Speciaal voortgezet praktijkonderwijs Aloysius in Nijmegen, locatie Aventurijn, heeft met de Lekker naar Buiten!-bijdrage een kippenhok gebouwd. Hierin werden eieren uitgebroed onder een broedmachine, zodat de leerlingen betrokken waren bij het proces van ei, kuiken en kip. Daarnaast heeft de school een zogenaamde belevenistuin en moestuin aangelegd. Hoe ziet het ervaringsgericht leren op deze school eruit en wat vinden docenten en leerlingen ervan?
Aloysius Aventurijn in Nijmegen heeft als visie dat ze het onderwijs anders organiseren. Hierbij wordt goed gedifferentieerd en aangesloten bij de intrinsieke motivatie van de leerling. Het moet voor de leerlingen duidelijk zijn waarom ze iets leren. Om dat in de praktijk te brengen, is er voor de leerlingen van alles te zien en ontdekken op school. Hierin spelen dieren en de natuur een grote rol.
Ervaringsgericht werken: aanschaf kippeneieren én hok via Lekker naar Buiten!-bijdrage
Jan-Thijs Ouwens is docent AVO en Dierverzorging op de school. Waarom vindt hij het leerzaam dat de leerlingen zo ervaringsgericht werken? Jan-Thijs: “Betekenisvol leren leidt echt tot meer motivatie en betrokkenheid. Het hele proces is leerzaam wanneer je werkt met leerlingen en dieren. Dat begint al voordat je de dieren aanschaft. Vanuit de bijdrage JLE zijn niet kippen, maar bewust kippeneieren aangeschaft. Het prikkelt, maakt leerlingen nieuwsgierig en levert vragen op als: “hoe lang duurt nu voordat ze uitkomen?” en “Mag ik even gaan kijken?” Het waren dagelijkse vragen. Maar het vraagt ook ‘de boel eerst eens goed doordenken’ nog zelfs vóór zo’n aanschaf. Hoe ziet een goed verblijf eruit? Zullen het kippen of hanen worden en maakt dat iets uit voor het vervolg bij het houden van kippen? Hoeveel water is er nodig bij de dierverzorging?”
Kippen op het schoolplein
De eieren zijn op school onder een broedmachine uitgebroed. De leerlingen zijn betrokken geweest bij het proces van ei, naar kuiken, naar kip. Op het terrein naast het schoolgebouw is een kippenren gerealiseerd waar de kippen rond kunnen scharrelen en kunnen broeden. Jan-Thijs: “Bij mijn vak Dierverzorging leren de leerlingen over de kip en hoe ze hem moeten verzorgen. De eieren worden gebruikt bij het vak Consumptief en de kippenmest wordt compost voor de moestuin. Dat het leren over ‘het circulaire en voedsel’ zo dichtbij een plek heeft, daar is school erg blij mee.”
Belevenistuin: verbinding met MBO groenopleiding
Daarnaast is er een zogenaamde ‘belevenistuin’ aangelegd waar de zintuigen als zien, ruiken, voelen, proeven en horen bij de leerlingen geprikkeld worden. Er wordt daarbij gebruik gemaakt van natuurlijke elementen zoals struiken, planten, stenen en hout. De tuin biedt aanvullend ook mogelijkheden voor verbinding met de MBO groenopleiding (Yuverta), een mooie gelegenheid om MBO studenten stage te laten lopen. Studenten MBO groen hebben ook een belangrijke rol bij het verzorgen van de dieren in bijvoorbeeld de weekenden en vakanties.
Koppeling met inhoudelijke vakken en curriculum
Leerlingen zijn gedurende het project betrokken geweest bij het ontwerpen en aanleggen van de belevenistuin en worden nu betrokken bij het onderhouden ervan. Water geven, beplanten, schoffelen, snoeien, plukken allerhande taken kunnen door de leerlingen worden gedaan. Naast dat het erg leerzaam is voor de leerlingen is het ook ontspannend voor hen om in de tuin te werken.
Nathan Robben is sportdocent en coördinator Gezonde School. Nathan: “Projecten zoals deze, zijn alleen mogelijk als verschillende collega’s hierbij betrokken zijn. Er zijn aanknooppunten met inhoudelijke vakken en het curriculum nodig, maar ook met kennis, vaardigheden en netwerken van collega’s. Het gaat om inhoud en duidelijke doelen daarbij, maar zeker ook om aandacht voor de praktische kant om dit te bereiken.”
Moestuinieren: inzicht in voedselkringloop
In de moestuin komen bakken en kassen met daarin verschillende groenten, kruiden en fruit. De leerlingen worden betrokken bij het onderhouden van de moestuin, ook het versterken van betrokkenheid met de buurt is een hierbij een wens. Leerlingen kunnen letterlijk de vruchten plukken van hun werk. Alles in de moestuin is namelijk eetbaar. De producten uit de moestuin worden gebruikt bij de lessen consumptief, hierdoor krijgen de leerlingen meer inzicht in de voedselkringloop.
Docenten Jan-Thijs Ouwens en Nathan Robben: "Voor scholen die ook een voedseleducatie project willen opstarten, raden we aan om klein te beginnen. Deel wel met collega’s de vorderingen, betrek ze erbij en voor je het weet krijg je iets groters van de grond."
Borging van projecten rond voedseleducatie
Maar hoe borg je precies een project rond voedseleducatie? Nathan en Jan-Thijs hebben hierop het zelfde antwoord: “Pak het project heel breed aan en betrek andere collega’s. Wanneer je dan met elkaar ziet dat het werkt, dan volgt het blijvend investeren daarop. De Lekker naar Buiten!-bijdrage is een echte impuls geweest voor ons, om dit op te starten. De grootste financiële hobbel is vaak de eerste aanschaf. Wanneer je dan met elkaar een en ander inricht en het is duidelijk waarom je het doet en je kunt zelfs verbindingen leggen, dan blijft het levensvatbaar. Bij dit proces heeft Marijn Haan, de Gezondheidsmakelaar School en Jeugd meegedacht. Voor scholen die ook een voedseleducatie project willen opstarten, raden we aan om klein te beginnen. Deel wel met collega’s de vorderingen, betrek ze erbij en voor je het weet krijg je iets groters van de grond.”
Uitdagingen voor de toekomst
Zowel Nathan als Jan-Thijs geven aan dat de uitdaging is om het overzicht te behouden tussen de verschillende activiteiten rond voedseleducatie: “De vignetten van de Gezonde School geven houvast om overzicht te structuren, zoals het vignet Sport en Bewegen en Voeding. Bij één van de units op school is het idee om in het nieuwe schooljaar structureel ontbijt aan te bieden. Als dat goed werkt, kan het worden uitgerold naar de andere units. Ook zijn er plannen om in de schoolkantine die in eigen beheer is, nog sterker te voorzien met producten uit de eigen moestuin.”
Programma Gezonde School
Wil je voedseleducatie een vaste plek geven binnen het curriculum van jouw school? Bekijk dan eens het programma van de Gezonde School. Dit programma bestaat uit diverse gezondheidsthema's, waarvoor scholen een certificaat (vignet) kunnen behalen. Vignetten die specifiek aansluiten bij voedseleducatie zijn het vignet 'Voeding' en 'Natuur en Milieu'. Het vignet Gezonde School is een kwaliteitskeurmerk voor scholen die werken aan het verbeteren van de gezondheid van hun leerlingen. Na het behalen van minimaal één themacertificaat mag de school zich gedurende drie jaar een Gezonde School noemen.
Meer voorbeelden van voedseleducatie in het speciaal voortgezet onderwijs
- In Assen mogen leerlingen van het speciaal voortgezet onderwijs moestuinieren in twee buurtmoestuinen. Tuinders maken hen hier vertrouwd met de productie en voorbereiding van gezond voedsel. Lees verder.
- Een les bij een educatieboer(in) kan ook erg leuk zijn voor leerlingen van het speciaal voortgezet onderwijs. Kijk op de website van Boerderijeducatie Nederland voor educatieboerderijen bij jouw school in de buurt.